Văn viết chặt chẽ và súc tích yêu cầu chúng ta phải luôn chú ý. Ngủ gật hay để đầu óc vẩn vơ trong suốt thời gian bạn định dành cho việc đọc nhằm mở rộng hiểu biết, nghĩa là bạn đã làm thất bại mục đích của chính mình. Bạn nhận thức vấn đề dựa trên những hiểu biết sẵn có.
Cách đơn giản này sẽ giúp loại bỏ những khó khăn gặp phải khi đọc tác phẩm. Thứ hai, các bài tóm tắt rất hữu ích khi bạn đọc những cuốn sách cùng chủ đề hoặc khi bạn muốn biết liệu một tác phẩm nào đó có phù hợp với công trình nghiên cứu của mình không. Chúng ta đã quen với những kiểu trộn lẫn như vậy nhưng với trường hợp của khoa học xã hội thì có khác.
Do đó, tất cả những gì chúng tôi đã trình bày về việc đọc sách cũng có thể áp dụng được với tất cả các loại tài liệu khác. Trong chương này, chúng tôi xin gợi ý cho bạn những điều chỉnh cần phải có; trình bày một số điểm cụ thể về đọc truyện, kịch và thơ trữ tình; đồng thời đưa một số lưu ý về những vấn đề đặc biệt khi đọc các thiên sử thi và những vở bị kịch nổi tiếng của Hy Lạp. Richards đã viết một loạt chuyên luận với tiêu đề How to read a page (Cách đọc một trang sách).
Chính bản tóm lược này là thước đo mức độ hiểu, thể hiện sự sở hữu về mặt trí tuệ của bạn đối với cuốn sách. Nhưng đa số độc giả thường không đọc kỹ tiêu đề sách, cả những cuốn họ đã biết hay chưa từng biết. Định lý 5 là kiểu định lý chứng minh mối quan hệ nếu thì.
Một người có trình độ không gặp khó khăn gì trong việc thu thập những thông tin mới qua quá trình đọc, nếu các dữ kiện đó giống những gì anh ta đã biết. Người nói thường không chỉ muốn được lắng nghe mà còn muốn được tán thưởng phần nào. Đối với họ, bách khoa toàn thư đơn giản chỉ là tất cả những tri thức mà một người có học nên biết.
Từ đó, ông đưa ra những kết luận vô căn cứ về các quá trình sinh sản… Nhưng trong cuốn sách này, chúng tôi không quá quan tâm đến vấn đề đọc để giải trí. Cuốn Sách Đỏ của Mao Trạch Đông cũng có tính kinh điển như thế đối với một người cộng sản Trung Hoa trung thành.
Nhưng những nhận định đó sẽ chỉ là ý kiến cá nhân và hoàn toàn vô nghĩa nếu tác giả không đưa ra dẫn chứng cụ thể. Kịch không mô tả nhiều như tiểu thuyết, nhưng những vấn đề cần nói tới khi đọc kịch thì cũng tương tự như khi đọc tiểu thuyết. Cách gọi nào cũng nói lên một điều rằng khi độc giả đã nắm vững cấp độ này, tức là họ đã từ chỗ không biết chữ trở thành biết chữ, ít nhất là ở giai đoạn đầu tiên.
Giả định rằng, các bạn có trình độ văn hoá lớp chín, đã thông thạo cấp độ đọc sơ cấp, nghĩa là đã vượt qua thành công bốn giai đoạn nêu trên. Cuốn sách này là một ví dụ. Điều đầu tiên phải làm sau khi bạn tạo được thư mục của mình là tiến hành khảo sát tất cả các cuốn sách có trong thư mục đó.
Tác giả phải lý luận làm sao để có thể tác động đến cả con tim và khối óc của người đọc. Tất nhiên, ngoài việc thu thập thông tin và tăng tầm hiểu biết, việc đọc sách còn nhằm mục tiêu đọc để giải trí. Độc giả có thể không theo ý kiến chủ quan nào, trình bày vấn đề không chút thành kiến hoặc thiên vị nào và coi các ý kiến trái ngược là như nhau.
Đó là những điều có thể hoặc đã được kiểm chứng bởi các nhà quan sát khác, nhưng lại không thể kiểm chứng được bằng kinh nghiệm thường ngày của một người bình thường. Ông ta có thể chia tác phẩm của mình thành nhiều chương tương ứng với các năm, các thập kỷ hay thế hệ không? Hay ông ta chia cuốn sách theo đề mục do ông ta tự chọn? Trong một chương cụ thể, ông ta có bàn đến tình hình kinh tế của thời kỳ đó không? Có nhắc đến các cuộc chiến tranh, các hoạt động tôn giáo… không? Với ông ấy, điều gì trong số đó quan trọng hơn cả? Nếu chúng ta có thể nói phần nào của câu chuyện mà tác giả kể có vẻ như chính yếu nhất đối với ông ta thì chúng ta sẽ hiểu tác giả hơn. Trên thực tế, có thể đứa trẻ không biết câu đó có nghĩa gì, do đó nó vẫn phải học môn toán.